Có được phép xin chuyển hình phạt từ án tù sang án phạt tiền?

Mới đây, một vụ xét xử về tội danh “Thao túng thị trường chứng khoán” đang nhận được rất nhiều sự quan tâm từ dư luận. Đáng chú ý, tại vụ xét xử này, bị cáo cùng các đồng phạm đã đồng loạt xin thay đổi nội dung kháng cáo liên quan đến hình phạt. Cụ thể, các bị cáo tại vụ án đều xin chuyển hình phạt từ án tù sang án phạt tiền đối với tội danh này.

Được biết, theo Thẩm phán của vụ án, để được áp dụng hình phạt tiền thay cho phạt tù, các bị cáo trước hết phải chứng minh được tài chính cá nhân. Sau đó, tùy thuộc các nội dung liên quan tới vụ án, HĐXX sẽ đánh giá, xem xét có chấp nhận hay không.

Vậy, theo quy định của pháp luật hiện nay, những trường hợp như thế nào thì có thể được áp dụng hình phạt tiền là hình phạt chính thay cho phạt cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù?

Theo Luật sư Trần Hoàng Linh, Đoàn Luật sư TP. Hà Nội cho biết, theo Điều 32 Bộ luật Hình sự 2015, người phạm tội có thể bị áp dụng các hình phạt chính bao gồm cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ, trục xuất, tù có thời hạn, tù chung thân và tử hình.

Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị áp dụng các hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định; cấm cư trú; quản chế; tước một số quyền công dân; tịch thu tài sản; phạt tiền hoặc trục xuất (khi không áp dụng là hình phạt chính.

Như vậy, Luật sư cho hay, phạt tiền là một trong 07 hình phạt chính được quy định tại Bộ luật Hình sự 2015. Theo hướng dẫn tại Điều 35 Bộ luật này, phạt tiền được áp dụng là hình phạt chính đối với các trường hợp:

– Người phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng do Bộ luật này quy định;

– Người phạm tội rất nghiêm trọng xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường, trật tự công cộng, an toàn công cộng và một số tội phạm khác do Bộ luật này quy định.

Về mức phạt tiền, số tiền phạt sẽ được quyết định căn cứ tính chất, mức độ nguy hiểm của tội phạm, đồng thời có xét đến tính tài sản của người phạm tội, sự biến động của giá cả, nhưng không được thấp hơn 01 triệu đồng.

Theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015 về phân loại tội phạm, tội phạm ít nghiêm trọng là tội phạm có khung hình phạt cao nhất là phạt tù đến 03 năm còn với tội phạm nghiêm trọng, đây là tội phạm có khung hình phạt cao nhất là từ trên 03 năm đến 07 năm tù.

Đối với tội “Thao túng thị trường chứng khoán”, theo quy định tại khoản 2, Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015, người phạm tội này nếu thuộc các tình tiết định khung như có tổ chức, thu lợi bất chính từ 1,5 tỉ đồng trở lên, gây thiệt hại cho nhà đầu tư 03 tỉ đồng trở lên hoặc tái phạm nguy hiểm có thể bị áp dụng mức phạt là phạt tiền 02-04 tỉ đồng hoặc phạt tù 02-07 năm. Đối chiếu quy định tại Điều 12, có thể thấy người có hành vi vi phạm về tội danh này thuộc nhóm tội phạm nghiêm trọng, thuộc trường hợp có thể áp dụng phạt tiền là hình phạt chính.

Tuy nhiên, mặc dù về lý thuyết, có quy định về việc áp dụng hình phạt tiền, song theo Điều 50 Bộ luật Hình sự 2015 quy định, khi xem xét để quyết định áp dụng hình phạt, Hội đồng xét xử phải căn cứ tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân thân người phạm tội và các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; đồng thời đánh giá về tình hình tài sản của người phạm tội và biến động giá cả trên thị trường.

“Đây sẽ là những căn cứ quan trọng để đánh giá, xem xét áp dụng khung hình phạt phù hợp, tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội”, Luật sư Trần Hoàng Linh cho biết.

Đồng quan điểm, Luật sư Trần Minh Hùng, Đoàn Luật sư TP. HCM cũng cho biết, tại Điều 211 Bộ luật Hình sự 2015 có quy định về việc áp dụng hình phạt tiền đối với người phạm tội “Thao túng thị trường chứng khoán”.

Theo đó, việc xem xét áp dụng hình phạt tiền căn cứ hướng dẫn tại Điều 35 Bộ luật này. Ngoài các điều khoản nêu trên, pháp luật hiện chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể về việc áp dụng hình phạt tiền đối với người phạm tội. Do đó, trên lý thuyết, hành vi của người vi phạm tội danh này thuộc trường hợp có thể áp dụng phạt tiền.

Tuy nhiên, cũng theo Luật sư, việc áp dụng hình phạt tiền phải được đánh giá một cách hết sức khách quan, thực tế, phụ thuộc vào các tình tiết cấu thành hành vi cũng như tác động của hành vi tới các chủ thể trong xã hội.

Nguồn: Trần Quân – Tạp chí điện tử Luật sư Việt Nam